Landvernd hefur skilað umsögn um frumvarp sem kveður á um að ráðherra leggi fram á fjögurra ára fresti stefnu um raforkuöflun til næstu tíu ára. Stjórn Landverndar lýsir alvarlegum áhyggjum af fyrirhuguðum breytingum og telur að frumvarpið grafi undan faglegri og lýðræðislegri ákvarðanatöku í orkumálum.
Óljóst hvert hlutverk rammaáætlunar verður
Frumvarpið gerir ráð fyrir að Alþingi komi að stefnumótun um orkuöflun með reglubundnum þingsályktunum. Landvernd telur það óljóst hvernig hlutverk verkefnisstjórnar um rammaáætlun verður í þessu nýja fyrirkomulagi. Nú þegar hefur Alþingi talsverð áhrif á niðurstöðu rammaáætlunar og því efast samtökin um þörfina á enn frekara pólitísku inngripi.
Verðmætamat og pólitísk afstaða ofar sérfræðiáliti?
Í greinargerð frumvarpsins segir að stefna um orkuöflun verði „að velta á pólitískri afstöðu og verðmætamati.“ Landvernd gerir alvarlegar athugasemdir við þessa fullyrðingu. Hvað felst í þessu verðmætamati? Er átt við fjárhagsleg verðmæti eingöngu? Hvar eru teknar ákvarðanir um náttúruverðmæti sem ekki verða metin til fjár? Samtökin vara við því að dregið verði úr vægi faglegra sjónarmiða í þágu skammtímahagsmuna og pólitísks þrýstings.
Vantar mat á áhrif á náttúru og samfélag
Landvernd gagnrýnir að í mati á áhrifum frumvarpsins sé nær eingöngu litið til fjárhagslegra þátta – og þau metin óveruleg. Það er gagnrýnt að áhrif á náttúru, samfélag og stjórnsýslu séu ekki tekin til skoðunar, þrátt fyrir að frumvarpið feli í sér verulegar breytingar. Sérstaklega vantar mat á áhrif frumvarpsins á hlutverk rammaáætlunar og áhrif þess að veita Alþingi meira vægi í ákvarðanatöku um orkuöflun.
Þróun sem gæti grafið undan rammaáætlun
Landvernd bendir á að frumvarpið falli að þróun sem virðist miða að því að veikja rammaáætlun sem stjórntæki. Í umsögn Landverndar er vísað er til greinar í Viðskiptablaðinu þar sem Samorka kallar eftir því að rammaáætlun verði lögð niður. Í greinargerð ráðherra er síðan lýst fyrirhugaðri lagasetningu sem Samorka virðist binda vonir við. Þetta vekur spurningar um hvort verið sé að greiða leið stórnotenda að stjórnvöldum á kostnað náttúruverndar.
Orkunýting, orkuöryggi og forgangsröðun í forgang
Landvernd hvetur til þess að í stað frumvarps um öflun raforku verði lagt fram frumvarp um skilgreiningu á orkuskiptum, bætta nýtingu raforku, orkuöryggi heimila og smærri fyrirtækja og forgangsröðun raforku til stórnotenda. Landvernd bendir á að unnt sé að bæta nýtni í raforkukerfinu, meðal annars með sparnaði og umbótum á dreifikerfi. Áður en hafist er handa við nýjar virkjanir þarf að nýta betur þá orku sem nú þegar er framleidd – í anda sjálfbærni og loftslagsmarkmiða.
Ekki hægt að líkja Íslandi við önnur Evrópuríki
Í greinargerð frumvarpsins er vísað til stefnu Evrópusambandsins í orkumálum. Landvernd telur það villandi að bera Ísland saman við ríki þar sem hlutfall endurnýjanlegrar orku er einungis 25–30%, á meðan það er yfir 98% á Íslandi. Slíkar tilvísanir þurfa að vera gagnrýnar og byggðar á samanburðarhæfum forsendum.
Þörf á skýrari stefnu
Landvernd hvetur stjórnvöld til að vinna heildstæða stefnu sem tekur á raunverulegum áskorunum í orkumálum: tryggja að orkuskipti verði sanngjörn og sjálfbær, að núverandi orka nýtist betur, og að ákvarðanir um nýja orkuframleiðslu byggist á vönduðu, faglegu mati – ekki eingöngu pólitískum vilja.
