Umsögn: Nauðsynlegt að hækka kolefnisgjald

Umsögn Landverndar um tillögu til þingsályktunar um árangurstengingu kolefnisgjalds, 52. mál, 151. löggjafarþing 

Stjórn Landvernd hefur kynnt sér ofangreinda tillögu og styður hana. Stjórnin telur þó enn brýnna að hækka kolefnisgjald verulega.  

Eins og komið hefur fram í mörgum umsögnum Landverndar um loftslagsmál telur stjórn samtakanna að hátt kolefnisgjald eða öllu heldur gjald á losun gróðurhúsalofttegunda, sé nauðsynleg og réttlát leið til þess að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Eins og við allar álögur þarf þó að gæta að áhrifum á mismunandi  þjóðfélagshópa þannig að gjöldin leggist ekki hlutfallslega þyngst á þá sem minna mega sín.  Með kolefnisgjaldi er mengunarbótareglan (polluter pays principle) virkjuð.  

Alþjóðastofnanir og nágranalönd okkar hafa sýnt fram á að hátt og sanngjarnt kolefnisgjald virkar vel og er skilvirk sé það vel út fært. Með góðri útfærslu má koma í veg fyrir að það hafi neikvæð áhrifa á almennan efnahag. Kolefnisgjald í Svíþjóð¹. og British Columbia í Kanada² hefur haft jákvæð áhrif á samdrátt í losun án þess að hafa neikvæð áhrif á efnahaginn.  Loftslagsráð Danmerkur telur hátt gjald á alla losun gróðurhúsaloftegunda lykilaðgerð til að ná markmiðum landsins um 70% samdrátt í losun GHL fyrir árið 2030³. Nýleg rannsókn sýnir að í þeim löndum sem kolefnisgjald hefur verið notað hefur það ekki haft neikvæð áhrif á efnahaginn⁴. Þá hafa OECD⁵ og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn⁶ gefið út að kolefnisgjaldið verði að hækka til þess að ná Parísarsamkomulaginu. Samkvæmt viðmiðum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins (IMF) þyrfti að tvö- til þrefalda kolefnisgjald á Íslandi til þess að það hefði tilætluð áhrif.   

Stjórn Landverndar telur það mikinn kost að hátt kolefnisgjald nái til allra geira og losunar á öllum gróðurhúsalofttegundum. Hægt er að tryggja að tekjulágir hópar beri ekki óeðlilega þunga byrði með mótvægisaðgerðum. Einnig má nýta gjaldið til að stofna sjóði sem styður aðgerðir (fjárfestingar í nýrri og betri tækni) til að draga úr losun þannig að gjaldið renni aftur til viðkomandi atvinnugreinar. Líta má til reynslu Norðmanna af sjóði sem stofnaður var með því að leggja gjöld á losun⁷ og hefur skilað afar góðum árangri. Ekki er ráðlegt að byggja fjáröflun ríkissjóðs til lengri tíma á umhverfisgjöldum þar sem hlutverk þeirra er með tímanum að draga úr mengun og með þeim hætti að leysa þann vanda sem mengunin veldur, og þar með dragast tekjur af umhverfisgjöldum saman um leið og vandinn leystist. 

Að tengja gjaldið árangri í loftslagsmálum er áhugaverð hugmynd og hvetjandi, en eins og segir í greinagerð með tillögunni er viðbragðstíminn á Íslandi of hægur.  Bráðabirgðatölur um losun Íslands árið 2019 komu frá Umhverfisstofnun komu ekki fyrr en í lok september árið 2020.  Stjórn Landverndar tekur undir að fyrirkomulag við birtingu upplýsinga vegna losunarbókhalds verði skoðað og bætt.  Með kolefnisbókhaldi þyrfti að vera hægt að tengja saman aðgerðir og árangur með skýrum hætti, það eitt og sér gæti hvatt til frekari árangurs.   

Þá telur Landvernd að kolefnisgjaldið verði að hækka í skrefum, í samræmi ráð IMF, svo það verði þrefalt  hærra núverandi gjald.    

Landvernd tekur ekki undir hugmyndir í greinagerð um að kolefnisgjaldinu verði veitt til þeirra sem losa mest en leggur til að stjórnvöld skoði reynslu Norðmanna af svo kölluðum NOx-sjóði.  

Virðingarfyllst, 

f.h. stjórnar Landverndar 

Auður Önnu Magnúsdóttir, framkvæmdastjóri