Almenningur hefur skýlausan rétt til þess að hafa eitthvað um það að segja hvernig sameiginlegar auðlindir eru nýttar og hvernig gengið er um sameiginleg land- og náttúrugæði.
Þrjár stoðir Árósasamningsins
Árósasamningurinn tryggir þennan rétt. Hann er mikilvægt lýðræðistæki veitir almenningi
- rétt til að taka þátt í ákvarðanatöku
- aðgengi að upplýsingum
- aðgengi að réttlátri málsmeðferð
Samningurinn er nauðsynlegur raunverulegri sjálfbærri þróun því án aðkomu almennings munu áhrif hagsmunaaðila á opinbera ákvarðanatöku verða yfirgnæfandi og ákvarðanir teknar til þess hámarka gróða hagsmunaaðila.
Sá vandi sem við erum komin í sem mannkyn, vegna þess skaða sem við höfum unnið umhverfi okkar, á rætur sínar meðal annars í því að sjaldan er hlustað á umhverfisverndarfólk við ákvarðanatöku. Loftslagsvandinn hefur verið ræddur á hinum opinbera vettvangi í 30 ár en þeir sem taka ákvarðanirnar hlusta fyrst á hagsmunaaðila, síðast á almenning og fulltrúa þeirra. Þess vegna hefur okkur ekkert orðið ágengt í því að koma böndum á umhverfisvandann sem við erum í, gróði þeirra risastóru er of mikilvægur til þess að stjórnmálafólk grípi til raunverulegra og alvöru aðgerða.
Þátttaka í ákvarðanatöku
Árósasamningurinn á að hleypa almenningi að ákvarðanatökunni þannig að stjórnmálafólk verði að hlusta á sjónarmið hans. Árósasamningurinn var innleiddur á Íslandi árið 2011 og í kjölfarið var Úrskurðanefnd umhverfis- og auðlindamála sett á. Í október 2018 gerði Alþingi alvarlega atlögu að grunnstoðum Árósasamningsins og sjálfstæði úrskurðarnefndarinnar þegar lögum um fiskeldi var breytt á einum degi án umræðu eða aðkomu almennings og samtaka hans. Þannig var málsmeðferð Alþingis við lagabreytinguna skýrt brot á Árósasáttmálanum og jafnframt árás á gildi og sjálfstæði úrskurðanefndarinnar. Lagabreytingarnar sjálfar fólu í sér að útilokað er fyrir umhverfisverndarsamtök að koma að ákvörðun um bráðabirgðaleyfi til fiskeldis til 20 mánaða og þau eru ekki kæranleg.
Þannig var bæði málsmeðferð Alþingis brot á Ársósasamningnum en lagabreytingarnar einnig.
Stöndum vörð um rétt almennings
Landvernd stendur vörð um rétt almennings til þátttöku og hefur kvartað yfir brotum íslenskra stjórnvalda á EES reglum til Eftirlitsstofnunar EFTA.
