Þriðja skrefið í grænfánaferlinu er að setja sér markmið og gera aðgerðaáætlun
Aðgerðaáætlun er kjarninn í starfi Skóla á grænni grein og aðstoðar við að halda utan um umhverfisstarfið í skólanum. Markmiðin í áætluninni ættu að vera gerð með niðurstöður umhverfismatsins í huga (skref 2.).
Hvað ætlum við að gera í skólanum og hvernig?
Niðurstöður umhverfismatsins (gátlistanna) í skrefi tvö veita skólum mikilvægar upplýsingar um stöðu mála í skólanum og eru þær notaðar til að gera markmið og aðgerðaráætlun fyrir næsta tímabil.
Skólar setja sér 5-6 markmið alls í þeim þemum sem unnið er að á hverju tímabili. Miðað er við að skólar taki um 1-2 þemu á hverju grænfánatímabili.
Markmiðasetning og áætlun um aðgerðir
Mikilvægt er að hafa yfirsýn yfir grænfánavinnuna í skólanum. Markmiðasetningablað/Aðgerðaáætlun er skal þar sem umhverfisnefnd heldur utan um markmið, aðgerðir, hver er ábyrgur, tímaramma o.s.frv.
Notkun á slíku skjali – sem er geymt á miðlægum stað, líkt og sameign eða í hvers konar skýi sem nefndin hefur aðgang að gerir grænfánastarfið gagnsærra og styður við það að dreifa ábyrgð á vinnunni.
Skýr markmið
Aðgerðamiðuð markmið fela í sér einhverja gjörð, þ.e. sagnorð. Hvað ætlum við að gera? Hvað eiga nemendur að gera? Hvað eiga þau að geta gert að tímabili loknu? Hvert er markmiðið?
Dæmi: Að nemendur kanni og komist að því hvaðan vatnið kemur sem notað er í skólanum.
Aðgerðir
Aðgerðaáætlunin felur í sér að aðgerðir að markmiðum eru skilgreindar. Hvað á að gera til að ná markmiðinu? Aðgerðir geta verið margar og mismunandi en eiga það sameiginlegt að unnið er að sama markmiði.
Dæmi: Hafa samband við veitustöð, hvaðan kemur vatnið? Skoða vatnsból, hvaðan kemur vatnið þangað. Heimsækja lagnarými skólans. Skoða kranann og rekja pípurnar. Rannsaka: Hvert fer það sem fer í niðurfallið. Spyrja m.a. umsjónamann fasteigna eða einhvern aðila hjá vatnsveitunni.
Ábyrgð
Ábyrgð á verkefnum þarf að vera dreifð. Verkefni geta verið á ábyrgð nemenda, starfsfólks, stjórnenda, umsjónarfólks fasteigna o.s.frv.
Dæmi: Umsjónarmaður fasteigna, kennarar, nemendur, skrifstofustjóri.
Efni og áhöld
Hvað þarf til að þessi aðgerð heppnist? Hvaða efni/áhöld þurfum við?
Dæmi: Sími – til að hringja t.d. í veitur. Tölva – til að skrifa fyrirspurn á vatnsveituna. Aðgangur að lagnarými.
Tímarammi
Grænfánatímabilið tekur að jafnaði tvö ár. Það er tíminn sem það tekur skóla að stíga skrefin sjö. Stundum tekur þessi vinna styttri tíma og stundum lengri. Að tímasetja markmið og aðgerðir hjálpar til að hafa yfirsýn yfir vinnuna á þessum tveimur árum. Einnig er hægt að setja aðkallandi verkefni á dagskrá strax og önnur verkefni á dagskrá síðar.
Dæmi: Hafa samband við vatnsveitufyrirtæki að hausti 202X, Umsjónarmaður fasteigna sýnir nemendum lagnarými í nóvember 2021. o.s.frv.
Mat
Hver er mælikvarðinn á að markmiðið hafi náðst? Gott er að meta jafnt og þétt hvort að markmiðum hafi verið náð, hvernig gangi og hvort að það þurfi að endurskoða aðgerðir/markmið.
Dæmi: Geta nemendur sagt frá því t.d. á skólaskemmtun, eða á skapandi hátt hvaðan vatnið kemur í skólann þeirra?
Dæmi af mynd: Dæmi um markmið innan þemans „neysla og úrgangur“ gæti verið „að takmarka þann úrgang sem fer frá skólanum“. Aðgerðirnar gætu þá t.d. verið „að halda utan um magn úrgangs sem frá skólanum fer“, „að flokka allan úrgang“ og „að molta sjálf lífrænan úrgang“. Hér að neðan má sjá dæmi um útfyllt markmiðssetningar eyðublað sem skólar geta notað til viðmiðunar.
Samantekt
- Veljið þema (Skref 1. Umhverfisnefnd velur þema, ýmist sjálf eða í samráði við samnemendur/ starfsfólk)
- Metið stöðuna út frá því þema (skref 2.)
- Byggið markmið á niðurstöðu úr umhvefismati í 2. skrefi, veljið viðfangsefni til að fást við og setjið fram markmið.
- Ákveðið hvaða aðferðum er hægt að beita til að ná markmiðinu.
- Ákveða hver eða hverjir eru ábyrgir fyrir hverju verkefni.
- Ákveða tímamörk fyrir hvert verkefni fyrir sig; hvort settu markmiði skuli náð á skömmum tíma eða á lengra tímabili.
- Ákveða þarf hvernig á að meta árangurinn af hverju verkefni. Er verkefninu lokið? Hvernig gekk?
Ganga þarf úr skugga um að markmið séu raunhæf og tímasett. Óraunhæf markmið hafa letjandi áhrif og standa umhverfisstarfi fyrir þrifum.
Forgangsröðum
Hafi umhverfismatið leitt í ljós að skólinn þurfi að setja sér mörg markmið er óraunhæft að sinna þeim öllum í einu. Best er að forgangsraða og þannig vinna fyrst að fáum og aðkallandi verkefnum. Minna aðkallandi verkefni eru unnin síðar.
Dæmi um markmið (í þemanu vatn)
Að nemendur útskýri hvaðan vatnið kemur í kranann og hvert það fer. EÐA. Að börnin í leikskólanum þekki hvaðan vatnið sem við notum kemur, þ.e. leiðir vatns inn í húsið og út úr því.
Aðgerðir til að ná þessu markmiði gætu verið t.d. að nemendur skoði leiðslur og pípur í leikskólanum. Heimsæki veitustöð, skrúfi frá krana og skoði niðurföll o.s.frv.
Hafa skal í huga
- Voru markmiðin og aðgerðaráætlun gerð út frá niðurstöðum mats á stöðu umhverfismála (skref 2)?
- Höfðu nemendur vægi við gerð markmiðanna?
- Var unnið lýðræðislega innan skólans að gerð markmiðanna?
- Eru markmiðin vel sýnileg (t.d. á veggjum skólans, á umhverfisfræðslutöflu eða heimasíðu)?
- Hafa allir í skólanum verið fræddir um markmiðin?
- Hefur verið unnið markvisst að markmiðunum?
Ágætis regla – Eru markmiðin SMART?
Við mælum með því að markmiðin séu „SMART“. Eða Skýr, Mælanleg, Aðgerðamiðuð, Raunveruleg og Tímasett.
Skýrt: Markmiðið er skýrt og auðskiljanlegt
Mælanlegt: Hvernig á að meta hvort að markmiðinu hafi verið náð?
Aðgerðamiðað: Hvaða aðgerðir þurfa að fara fram svo að markmiðið náist?
Raunverulegt: Er mikilvægt að markmiðinu sé náð? Hefur það vægi í skólanum eða samfélaginu?
Tímasett: Skilgreinið tímasetningar. Fyrir hvaða tíma á markmiðinu að vera náð?
Skref 2. Mat á stöðu umhverfismála
