Þjórsá er lengsta á landsins og á upptök sín í Hofsjökli. Í efri hluta Þjórsár eru sjö vatnsaflsvirkjanir en áform eru um þrjár virkjanir til viðbótar á láglendi.
Áform um Hvammsvirkjun hafa verið umdeild frá upphafi. Talsvert af grónu landi og jarðvegi færu undir lón, vegi, skurði og haugstæði. Verulega drægi úr meðalrennsli árinnar og sumir kaflar hennar yrðu vatnslitlir með hættu á foki úr þurrum farvegi.
Lífríki Þjórsár myndi skaðast og gæti laxastofninn í Þjórsá sem er einn stærsti villti laxastofn landsins hrunið. Áhrif á landslag yrðu veruleg.
Þjórsá hefur virkað sem öflug sauðfjárveikivarnarlína en yrði það ekki lengur.
Viðey sem er friðlýst nyti ekki lengur þeirrar náttúrulegu verndar þegar vatnsmagn Þjórsár stórminnkaði. Stórir jarðskjálftar eiga upptök sín á svæðinu.
Þjórsá – Hvammsvirkjun – ÞJÓRShÁtíð. Myndband frá Ungsól Suðurland.
Hvammsvirkjun – Virkjunarhugmynd
Inntakslón Hvammsvirkjunar, Hagalón, verður myndað með 16 m hárri stíflu í Þjórsá skammt ofan við Minnanúpshólma (Viðey) og stíflugörðum á austurbakka árinnar. Lónið verður tæpir 4 km² að stærð og stór hluti Viðeyjar fer undir það.
Nokkuð af gróðurlendi mun hverfa undir inntakslónið og einnig verður allmikið rask við stöðvarhús og frárennslisskurð. Töluvert jarðvegsrof hefur orðið á svæðinu.
Áætlað afl virkjunarinnar er 93 MW.
Áform Landsvirkjunar um virkjanirnar í Þjórsá hafa valdið miklum deilum og ágreiningi hjá íbúum svæðisins. Fleiri virkjanir munu stefna náttúrufegurð í voða og rjúfa þá friðsæld sem ríkir við ána.
Þrír fossar í ánni koma til með að skemmast, þ.e. Búði, Hestfoss og Urriðafoss. Árniður og kliður fossanna mun þagna og náttúruupplifun sveitanna því breytast til muna. Út frá hljóðum Þjórsár, t.d. frá Búða og Minna-Núpsflúða, hafa menn frá fornu fari spáð fyrir um veðrið – og gera enn.
Raskið á einstakt lífríki árinnar getur orðið mikið ef virkjunaráform ganga eftir og aukin hætta verður á svifryksmengun og rofhættu þar sem árfarvegurinn kemur til með að verða þurrari sökum minnkaðs rennslis í ánni.
Ennfremur er um að ræða framkvæmdir á einu öflugasta landbúnaðarsvæði Íslands og í nánasta umhverfi manna. Þrengt verður að landbúnaðarlandi með lónum, vegum og öðrum framkvæmdum.
Lífríki
Við neðri hluta Þjórsár er þétt varp ýmissa mófugla en með virkjun myndi töluvert gróðurlendi hverfa undir fyrirhugað inntakslón og hreiðurstæði ýmissa fugla þannig tapast. Á svæðinu finnast sex tegundir fugla á válista, þ.e. grágæs, straumönd, gulönd, hrafn, svartbakur og rjúpa.
Umhverfi
Eini náttúrulegi birkiskógur svæðisins finnst á eyjunni Minnanúpshólma (einnig Viðey). Straumþung og djúp áin hefur hlíft eyjunni við ágangi manna og búfjár og hún stendur nú eftir sem einstæður vitnisburður um gróðurfar fyrr á öldum eða við landnám. Með Hvammsvirkjun opnast eyjan fyrir ágangi búfjár og verður birkiskógurinn því í hættu. Verndargildi eyjarinnar er mikið.
Þjórsá – Virkjanahugmyndir
Landsvirkjun áformar að auki að reisa þrjár virkjanir í Þjórsá. Upphaflega átti að selja allt rafmagn úr virkjununum til Alcan á Íslandi vegna fyrirhugaðrar stækkunar á álbræðslunni í Straumsvík. Í kosningum um stækkun álbræðslunnar 2007 höfnuðu Hafnfirðingar tillögunni og því hefur Landsvirkjun verið í viðræðum við hugsanlega kaupendur að orkunni síðan þá, þar á meðal að selja orkuna til fyrirhugaðrar álbræðslu í Helguvík sem enn hefur ekki fengist leyfi fyrir. Einnig eru áform um virkjun 8 km fyrir neðan friðland Þjórsárvera með Norðlingaölduveitu, en sú virkjunarhugmynd fellur nú í verndarflokk samkvæmt rammaáætlun. Við Tungnaá, eru áform um að reisa Búðarhálsvirkjun og fellur hún í nýtingarflokk.
Virkjunarhugmyndirnar þrjár í neðri hluta Þjórsár, þ.e. Hvammsvirkjun, Holtavirkjun og Urriðafossvirkjun, falla nú allar í biðflokk samkvæmt rammaáætlun. Í drögum að rammaáætlun féllu þessar virkjunarhugmyndir í nýtingarflokk en vorið 2012 þegar þingsályktunartillagan um rammaáætlun var samþykkt var ákveðið að færa hugmyndirnar í biðflokk og skoða þær betur áður en ákvörðun um vernd eða nýtingu yrði tekin.