Hefur þú spáð í hve magnað það er að geta farið út í búð og keypt mat frá allskonar ólíkum heimshlutum jarðarinnar?

Matur virðist vera til í ótakmörkuðu magni og valkostir okkar eru endalausir.

Kannski kaupir þú þér banana sem kemur frá Brasilíu og súkkulaðistykki frá Kanada.

Kannski fer brauð ofan í pokann sem er merkt íslenskum framleiðanda, en hvaðan kemur hveitið sem notað er í brauðið? Kínverjar eru stærstu framleiðendur hveitis í heiminum. Kemur hveitið frá þeim?

Svo flækjast málin þegar vörurnar sem við kaupum hafa mörg innihaldsefni. Kannski koma innihaldsefnin í einni vöru frá 10 ólíkum löndum.

Fyrir aðeins 10 árum höfðum ekki aðgang að svo fjölbreyttum mat. Í dag má finna nánast allt sem hugurinn girnist í verslunum landsins.

Þó það líti út fyrir að endalaust framboð sé af matvælum í heiminum er raunin ekki sú. Allur matur kemur einhversstaðar frá og Jörðin þarf að geta staðið undir lifnaðarháttum okkar.

Matur hefur misjafnlega mikil áhrif á loftslagsbreytingar og fer það eftir tegund fæðunnar hversu mikil áhrifin eru.
Kolefnisspor er aðferð til þess að mæla áhrif sem hlutir svo sem matur hafa á loftslagsbreytingar og það getur hjálpað okkur að sjá hversu mikil áhrifin eru af okkar neyslu. Því stærra sem kolefnissporið er, þeim mun meiri áhrif hefur maturinn á loftslagsbreytingar.

Við viljum hafa kolefnissporið sem minnst. Það þýðir ekki að við ætlum að hætta að borða eða borða minna, heldur frekar hugsa um það hvað við borðum.

Kolefnisspor kjöts er mjög stórt og þá sérstaklega nautakjöts og lambakjöts. Kolefnisspor grænmetis, bauna og kornvara er mun minna.

Eitt sem við getum gert til þess að hafa áhrif er að borða oftar þann mat sem hefur minna kolefnisspor. Það þýðir ekki að við þurfum að hætta að borða allt sem okkur þykir gott, en við getum valið að fækka þeim skiptum sem við borðum mat sem hefur stórt kolefnisspor.

Við getum prófað að halda kjötlausa mánudaga, valið grænmetisréttinn í skólanum og hvatt fólkið í kringum okkur til að hugsa um kolefnisspor matarins þegar þau versla inn fyrir heimilið.

Við getum prófað okkur áfram í að elda grænmetisrétti og hvatt skólakokkinn til þess að vinna með okkur.

Flest elskum við að borða en vissir þú að þriðjungi matvæla sem framleiddur er fyrir okkur er hent?

Fólk í ríkum löndum, eins og á Íslandi, sóar að meðaltali 100 kílóum af mat á mann á hverju ári, en í fátækari löndum er 10 kílóum á mann sóað.

En hvað getur þú gert til þess að leggja þitt af mörkum?

Með því að draga úr matarsóun verndar þú umhverfið, ferð betur með Jörðina okkar og sparar pening.

Þú getur passað að setja ekki of mikið á diskinn – þegar þú ert í skólanum.
Þú getur reynt að henda sem allra minnst af mat.

Þú getur fengið fólkið í kringum þig með þér í að elda úr afgöngum og kaupa minna inn í einu. Þegar við borðum afganga í stað þess að henda þeim berum við virðingu fyrir jörðinni og því sem hún veitir okkur.

Það er ótal margt fleira sem hægt er að gera til þess að hafa góð áhrif. Þú getur til dæmis prófað að rækta þitt eigið grænmeti.

Þú getur óskað eftir því að skólinn þinn skoði matarsóun og kolefnisspor matarins og setji upplýsingar um það á vegg í matsal skólans.

Svo getur þú skoðað hvort að fólkið sem framleiðir matinn fái mannsæmandi laun.
Til þess að sigrast á loftslagsbreytingum þurfum við að vera meðvituð um áhrif matarins á umhverfið og grípa til aðgerða í eigin lífi. Einstaklingar leysa þennan vanda ekki einir – mikilvægt er að láta stórfyrirtæki og stjórnvöld bera ábyrgð, draga úr matarsóun og setja reglur sem hjálpar loftslaginu.

Mundu að enginn getur allt en allir geta eitthvað.

Heimildir og nánari upplýsingar:

Systematic review of greenhouse gas emissions for different fresh food categories, Journal of Cleaner Production 

Kolefnisreiknivél, Efla og Orkuveita Reykjavíkur

Kolefnisspor – Lærðu um kolefnissporið og reiknaðu þitt eigið kolefnisspor. Rannsókn hjá Háskóla Íslands

Kolefnisspor matar (enska), Our World in Data.

Matarspor, Efla

Matvæli, Umhverfisstofnun